Ρέμπραντ, Χάμερσον βαν Ρέιν

(Rembrandt, Λέιντεν 1606 – Άμστερνταμ 1669). Ολλανδός ζωγράφος και χαράκτης, ένας από τους μεγαλύτερους Ευρωπαίους καλλιτέχνες του 17ου αι. Ήταν μαθητής του Σβάνενμπουργκ και για ένα μικρό χρονικό διάστημα (μεταξύ 1623 και 1624) του Λάστμαν στο Άμστερνταμ. Mέχρι το 1631 εργάστηκε στη γενέτειρά του, συχνά σε στενή συνεργασία με τον Γιαν Λίβενς, με τον οποίο είχε κοινό το ενδιαφέρον για τους ρεαλιστικούς έντονους σκιοφωτισμούς των ζωγράφων της Ουτρέχτης. Κύριο χαρακτηριστικό της τέχνης του ήταν οι αναζητήσεις των εκφραστικών δυνατοτήτων του φωτός, στο οποίο από τα νεανικά του χρόνια κατόρθωσε να δώσει εξαιρετική δύναμη. Το 1631 εγκαταστάθηκε ως προσωπογράφος, ενώ παράλληλα εκτελούσε πολύ εντυπωσιακά έργα, όπως το Μάθημα της ανατομίας (1632, Χάγη, Μαουρίτσουις), τις προσωπογραφίες της συζύγου του Σάσκια και πολλών άλλων, στις οποίες επεζήτησε να υπερνικήσει την πραγματικότητα και να φτάσει σε μια οξεία διατύπωση της ψυχολογίας των μοντέλων του. Η επιτυχία της εργασίας του τού εξασφάλισε οικονομική άνεση που του επέτρεψε να ικανοποιήσει το πάθος του για τα πολύτιμα αντικείμενα και να δημιουργήσει μια σημαντική συλλογή έργων τέχνης. Αριστούργημα των αρχών της ωριμότητάς του είναι η Νυχτερινή περιπολία (1642, Άμστερνταμ, Βασιλικό Μουσείο), έργο στο οποίο καθόρισε τον δραματικό ρόλο του φωτός, αναπτύσσοντας τις αναζητήσεις που είχε αρχίσει σε μερικές παλαιότερες χαλκογραφίες του (Ο Χριστός ανάμεσα στους ασθενείς, 1641). Το 1642 πέθανε η γυναίκα του και απέμεινε μόνος με τον γιο του Τίτους και την πιστή παιδαγωγό Χέντρικε Στόφελς. Από τότε αποσύρθηκε από τον κόσμο, αραίωσε τις επαφές του με τους πολυάριθμους μαθητές του, ενώ ο περιορισμός της οικονομικής ευημερίας τον ανάγκασε σε λίγο να αποχωριστεί και τη συλλογή του. Η ευαισθησία του άρχισε τότε να καθοδηγείται από μια έντονη θρησκευτικότητα, κράμα αυστηρής καλβινιστικής ηθικολογίας και μυστικιστικών τάσεων, προς τις οποίες τον είχαν κατευθύνει οι σχέσεις του με τους καθολικούς και κυρίως με τους εβραϊκούς κύκλους του Άμστερνταμ. Αυτή η στροφή του πνεύματός του είχε σημαντικές συνέπειες στην εξέλιξη της ζωγραφικής και της χαρακτικής του. Το φως έγινε το ιδανικό μέσο έκφρασης των συναισθημάτων και της αντίληψής του για τον κόσμο και το στοιχείο που μετουσίωνε την πραγματικότητα σε οπτασία, προμηνύοντας σχεδόν τον ρομαντισμό. Οι βαθιές ηθικές πεποιθήσεις και η αίσθηση της τραγικής συμμετοχής στο εσωτερικό δράμα της ανθρωπότητας ξεχωρίζουν την τέχνη του Ρ. από το μπαρόκ. Τα έργα του από το Δείπνο εις Εμμαούς του Μουσείου Λού βρου (1648) μέχρι τον Άνθρωπο με το χρυσό κράνος του Μουσείου Βερολίνου, την Προσωπογραφία του Τίτους της Συλλογής Γουόλας του Λονδίνου και τη συλλογική προσωπογραφία των Συνδίκων των Υφασματεμπόρων (1661) του Βασιλικού Μουσείου του Άμστερνταμ, διακρίνονται για την εξαιρετική εκφραστικότητα που πραγματοποιείται με τη συνεχώς αυξανόμενη ελευθερία στη χρησιμοποίηση των εκφραστικών μέσων, που εξαϋλώνει τις μορφές και τις παρουσιάζει ως κομμάτια καθαρής φωτεινής ύλης. Την ίδια ελευθερία εμφανίζουν και τα χαρακτικά του, στα οποία χρησιμοποίησε νέες δικές του τεχνικές και κατόρθωσε να πλουτίσει με νέους τόνους τις αντιθέσεις φωτός-σκιάς για να εκφράσει δραματικές ψυχικές καταστάσεις όπως στην περίφημη οξειδογραφία των Τριών Σταυρών (1653). Κορυφαία έργα του θεωρούνται οι τελευταίες Αυτοπροσωπογραφίες, η Εβραία νύφη (1668, Άμστερνταμ, Βασιλικό Μουσείο) και η Οικογένεια (1669, Μουσείο Μπράουνσβαϊγκ). «Ο Αρχάγγελος Ραφαήλ εγκαταλείπει τον Τωβία», έργο του Ρέμπραντ. Μια νεανική αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ (Μόναχο, Παλιά Πινακοθήκη). Ο περίφημος πίνακας του Ρέμπραντ «Νυχτερινή περίπολος», με τον οποίο ο Ολλανδός ζωγράφος ξεπέρασε τη στατικότητα της παραδοσιακής ολλανδικής ζωγραφικής (Άμστερνταμ, Βασιλικό Μουσείο). Κάτω, σχέδιο του Ρέμπραντ, φιλοτεχνημένο με πένα, έργο του 1640. Το χαρακτηριστικό αυτό σχέδιο του καλλιτέχνη, τιτλοφορείται «Ένας λόγιος στο γραφείο του» (Βουδαπέστη, Μουσείο Καλών Τεχνών, Συλλογή Εστερχάζυ). «Αυτοπροσωπογραφία». Χρονολογείται γύρω στο 1655 και φανερώνει, με την έντονη ψυχολογική αυτοπαρατήρηση, τις δυσκολίες και τη μοναξιά, που αντιμετώπισε κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο κορυφαίος Ευρωπαίος ζωγράφος του 17oo αιώνα. (Βιέννη, Ιστορικό Μουσείο Τέχνης) «Τοπίο με θύελλα», τμήμα του Βαν Ρέιν Ρέμπραντ. Χρονολογείται στο 1638 περίπου (Μουσείο του πρίγκιπα Άντον-Ούλριχ, Μπραουνσβάιγ).